Muslimani u Crnoj Gori (kratka informacija)
Crna Gora je jedna od šest Republika bivše Jugoslavije. Raspadom zajedničke državne zajednice Jugoslavije 1992 god. Crna Gora ostaje u zajednici sa Srbijom do referenduma 21. maja 2006. god., kada je Crna Gora izglasala nezavisnost i 28 juna 2006 god. postala članica UN. Graniči se sa Albanijom, Kosovom, Srbijom, Bosnom i Hercegovinom, Hrvatskom i u Jadranskom moru sa Italijom. Glavni grad je Podgorica.
Prvi kontakti sa Islamom na ovim prostorima zabilježeni su prije Osmanlija, dolaskom brodvima trgovaca-muslimana sa područija Sredozemne Afrike i tadašnje Sicilije. Dolaskom Osmanlija 1478 god. počelo je intezivnije širenje Islama. Danšnji muslimani u Crnoj Gori su potomci stanovništva koje su Osmanlije zatekli na osvojenom teritoriju, tako da se muslimani u Crnoj Gori svrstavaju među autohtone muslimane u Evropi.
Prema posljednjem popisu stanovništva iz 2003 god. u Crnoj Gori živi 672 656 stanovnika, muslimana ima 141 105 što čini 21% od ukupnog broja stanovnika i imaju status manjina. Pripadnici islamske vjeroispovjesti su različitiha nacionalnosti: Bošnjaci, Albanci, Crnogorci i govore albanskim i bosanskim jezikom.
Danas u Crnoj Gori ima 124 džamije u kojima je upošljeno 87 imama, dvije medrese ( srednje islamske škole), i u izgradnji su dva Islamska kulturna centra. Muslimani imaju svoja mezarija u kojima se ukopavaju u skaldu sa svojom tradicijom.
Muslimani u Crnoj Gori u pogledu obredoslovlja baštine hanefijsku pravnu tradiciju dok imovinsko pravni, porodični i ostavinski odnosi regulisani su civilnim pravom.
Islamska zajednica u Crnoj Gori
Historijat Islamske zajednice u Crnoj Gori
Islamska Zajednica u Crnoj Gori osnovana je 1878. godine odlukom Berlinskog kongresa kao i ugovorom između Crne Gore i Osmanskog carstva, kojim je muslimanima u Crnoj Gori priznato pravo na formiranje vjerske zajednice i samostalno upravljanje vjerskim poslovima i imovinom. Godine 1947 formirana je jedinstvena Islamska vjerska zajednica Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije na područiju cjelokupne SFR Jugoslavije.
Raspadom SFR Jugoslavije prestaje rad jedinstvene Islamske Zajednice SFR Jugoslavije, a u Crnoj Gori, Sabor Islamske zajednice Crne Gore usvaja Ustav 16. oktobra 1994. god. kojim potvrđuje kontinuitet Islamske zajednice Crne Gore. Ustavom je utvrđeno da Islamska zajednica u Crnoj Gori je jedinstvena vjerska zajednica koju sačinjavaju svi pripadnici Islama u Crnoj Gori, kao i njeni građani islamske vjere koji borave u inostranstvu.
Ciljevi Islamske zajednice u Crnoj Gori
Cilj Islamske zajednice je da čuva i razvija islamsku svijest i vjerski život među pripadnicima Islama kao i da radi na kulturnom, naučnom i socijalno-ekonomskom uzdizanju muslimana kroz:
– osnivanje i održavanje džamija, mesdžida, mekteba i islamskih centara,
– izučavanje i naučavanje Islama,
– osnivanje i rad islamskih obrazovnih institucija,
– osnivanje i održavanje islamskih institucija za kulturu i nauku,
– osnivanje i djelovanje odgovarajućih dobrotvornih i humanitarnih ustanova,
– sticanje, održavanje i zaštitu imovine islamske zajednice,
– organizovanje izdavačke djelatnosti,
– održavanje tješnje saradnje i tradicionalnih veza sa islamskim zajednicama u susjedstvu,
– uspostavljanje i održavanje saradnje sa islamskim zajednicama, ustanovama i organizacijama u svijetu,
– saradnju sa drugim vjerskim zajednicama i organima vlasti,
– saradnju sa drugim međunarodnim organizacijama i svakom drugom djelatnošću usmjerenom na vjersko-kulturnom, zdrastvenom i socijalno-ekonomskom uzdizanju muslimana.
Organizacija Islamske zajednice u Crnoj Gori
Islamska zajednica izvršenje svojih poslova povjerava Organima Islamske zajednice:
Odbor Islamske zajednice – Odbor je osnovni organ Islamske zajednice na svom područiju, koji se stara o svim pitanjima vjerskog života i ostalim potrebama Islamske zajednice. Broj članova za svaki Odbor određuje Mešihat. Odbor ima 7 do 15 članova zavisno od broja pripadnika islamske zajednice na dotičnom područiju. Radom odbora rukovodi Predsjednik Odbora, koji predstavlja Odbor i njegove interese pred sudovima i drugim državnim organima. Glavno vjersko lice na područiju Odbora islamske zajednice je glavni imam. Odbor ima status pravnog lica. U Crnoj Gori Islamska zajednica broji 14 Odbora na područiju: Podgorice, Ulcinja, Bara, Ostrosa, Dinoše, Tuzi, Rožaja, Berana, Petnjice, Bijelog Polja, Pljevalja, Plava, Gusinja i Tivta ( u kojem se nalazi Odbor za četri Boko-Kotorske opštine Budvu, Tivat, Kotor i Herceg Novi). Pomoćna tijela Odbora Islamske zajednice su Džematske odbori koji obuhvataju područije jedne ili više džamija, vode brigu o njihovom održavanju i čuvaju interes svog džemata i Islamske zajednice.
Sabor Islamske zajednice – Sabor je najviše predstavničko tijelo Islamske zajednice u Crnoj Gori sa sjedištem u Podgorici. Sabor ima 23 člana koje biraju Odbori, a predsjednika i dva potpredsjednika biraju izabrani članovi Sabora. U okviru svojih nadležnosti Sabor donosi Ustav Islamske zajednice, pravilnike i druge opšte akte, bira i razrješava članove Mešihata Islamske zajednice. Donosi pravilnik o izboru reisa, osniva ustanove Islamske zajednice, odlučuje o stupanju u širu zajednicu sa drugim Islamskim zajednicama i istupanju iz nje, donosi odluku o osnivanju, spajanju i ukidanju, kao i izdvajanju Odbora, određuje smjernice svih organa i ustanova Islamske zajednice.
Mešihat Islamske zajednice – Mešihat je izvršni organ Sabora Islamske zajednice sa sjedištem u Podgorici. Mešihat je najviši organ za vjerske, vjersko-prosvjetne, imovinske i druge poslove Islamske zajednice. Mešihat sačinjavaju Reis islamske zajednice i osam članova koje bira i razrješava Sabor. Sjednice saziva i njima rukovodi Reis Islamske zajednice, u slučaju odsutnosti ili službene spriječenosti, Reis islamske zajednice određuje sebi zamjenika od članova Mešihata.
Mešihat izvršava odluke Sabora i priprema njegove sjednice, postavlja, premješta i razrješava glavne imame, muallime, vaize i mujezine, daje ovlašćenja ostalima licima za obavljanje vjerskih poslova; nadzire rad nižih organa, ustanova, vjerskih škola, odbora, vjerskih službenika i vjerske pouke te nadzire pravilnost, ekonomičnost i svrsishodnost upravljanja cjelikupnom imovinom islamske zajednice; donosi propise o uptrebi vjerske zastave, o izdavačkoj djelatnosti i radu nižih organa, ustanova islamske zajednice i vjerskih službenika; daje tumačenja o pojedinim vjerskim pitanjima i radi druge poslove saglasno svom položaju.
Reis islamske zajednice – Reis je najviši vjerski predstavnik Islamske zajednice u Crnoj Gori. On zastupa i predstavlja Islamsku zajednicu u zemlji i inostranstvu, zastupa interese vjernika i Islamske zajednice kod državnih organa i organizacija i vodi brigu o šerijatskoj legitimnosti rada organa i ustanova islamske zajednice.
Sredstva finasiranja Islamske zajednice u Crnoj Gori
Vjerske zajednice u Crnoj Gori nisu na budžetu države. Sredstva za finasiranje organa, ustanova, imama; Islamska zajednica stiče od pokretne i nepokretne imovine koja pripada njenim organima i ustanovama, kao i od prihoda tih dobara, zekata, članarine, poklona, akcija fondova i njihovih prihoda, prihoda organizacija i ustanova osnovanih od islamske zajednice, državne pomoći i raznih drugih prihoda i priloga.
Ustanove Islamske zjednice u Crnoj Gori
Islamski kulturni centari – u izgradnji su dva kulturna centra u Baru i Rožajama i ima se u planu izgradnja centra u Podgorici (zašto već postoji lokacija) i u Bijelom Polju.
Medresa – je islamska srednja škola. U Crnoj Gori postoje dvije medrese: Medresa u Rožajama za žensku djecu u kojima se nastava održava na bosanskom jeziku i Medresa u Podgorici za mušku djecu u kojoj se nastava održava na bosanskom i albanskom jeziku. Medresa u Podgorici je škola internatskog tipa, ima površinu oko 3000 m2 i trenutno ima 121 učenika. U okviru objekta se nalazi restoran, kuhinja, manji zdrastveni centar i sala sportova. U planu je izgradnja još jednog internata, zbog velikog broja kandidata koji bi željeli upisati Medresu. Medresa radi po planu i programu srednjih islamskih škola u regionu (Bosni i Hercegovini i Srbiji), pored vjerskih poredmeta izučavaju se i prirodne i društvene nauke tako da učenici mogu nastaviti studije na bilo kojem fakultetu.
Sekretar Mešihata Islamske zajednice u Crnoj Gori
Bajro ef. Agović